Rynek pomp w Europie Wschodniej
Zapraszamy do lektury artykułu jaki ukazał się na łamach magazynu World PUMPS.
"Produkcja pomp jest obecnie jednym z najlepiej rozwiniętych segmentów przemysłu mechanicznego w Rosji i Europie Wschodniej, ze średnimi rocznymi stopami przyrostu do 5-8%. W poniższym artykule, analityk Eugene Gerden recenzuje stan rynków tego regionu i bada podstawowe trendy.
Aktualnie rynek pomp Europy Wschodniej rośnie w stabilnym tempie, dzięki odrzuceniu starych, socjalistycznych modeli produkcyjnych, które były oparte na centralizacji produkcji i były typowe dla większości państw wschodnioeuropejskich w przeszłości. Do dnia dzisiejszego, umożliwiło to destrukcję monopolów przemysłowych i naukowych oraz stymulację konkurencji na stosunkowo proste rodzaje pomp.
Ilość producentów pomp w Europie Wschodniej rośnie z każdym rokiem; w przypadku Rosji, ta ilość systematycznie wzrasta w ciągu ostatnich 20 lat. W sumie, po stabilizacji produkcji w niedawnych latach, średni roczny przyrost rynku w tym regionie jest szacowany na 5-8%, a w przypadku Rosji ten wzrost wynosił średnio 10% w latach poprzedzających recesję (Rysunek 1). To przyczyniło się do rozszerzenia zakresu produkcji lokalnych producentów, sprzedawanych przeważnie w kraju pochodzenia lub na rynkach sąsiednich krajów. Ponadto, ilość inwestycji w czynnościach marketingowych znacznie wzrosła podczas ostatniej dekady.
Trendy
Spośród najważniejszych cech rynku pomp Europy Wschodniej należy wymienić wysoki poziom konsolidacji, ciągłą ekspansję wiodących producentów z Zachodu, stosunkowo wysoki poziom pogarszającego się stanu urządzeń pompowych, a także przewagę pomp przemysłowych w porównaniu z innymi rodzajami pomp.
Wysoki poziom koncentracji pozostaje jedną z charakterystycznych cech aktualnego rynku pomp Europy Wschodniej (występując w prawie każdym kraju w regionie), gdzie kilku producentów dominuje rynek krajowy i ma możliwość organizowania eksportu ich produktów na rynki krajów sąsiednich. Dla przykładu, w przypadku Rosji, Firma Maszyny i Systemy Hydrauliczne (HMSC) była i jest liderem na rynku krajowym w przypadku pomp i urządzeń pompowych od jej założenia w 1993 roku. Firma ta jest dynamicznie rosnącą grupą holdingową w przemyśle budowy maszyn z jednym z największych potencjałów w dziedzinie badań i rozwoju oraz produkcji dla pomp i kompleksowych systemów hydraulicznych w Rosji oraz Wspólnocie Niepodległych Państw (WNP - byłe Republiki Sowieckie). Sektory ich zastosowań obejmują ropę naftową i gaz, produkcję energii elektrycznej, rurociągi, stacje uzdatniania wody i inne przemysły. Zgodnie z analitykami ukraińskiego czasopisma branżowego Economical Izvestiya (Wiadomości Ekonomiczne), firma HMSC jest również drugim producentem pomp w regionie WNP, po ukraińskiej firmie JSC Sumy Frunze NPO. Ta druga firma jest objęta sferą wpływu znanego rosyjskiego biznesmena Konstantina Grigoriszina.
Rysunek 1: Dynamika produkcji pomp w Rosji. Z powodu recesji, produkcja spadła w 2008 roku, osiągając szczyt w 2007 roku. Jednakże, w ostatnim czasie produkcja zaczyna wzrastać, przynajmniej do poziomów notowanych przed kryzysem.
W przypadku Bułgarii, VIPOM AD pozostaje aktualnie największym producentem pomp i urządzeń pompowych, podczas gdy w Polsce pierwsze miejsce zajmuje lokalna firma Hydro-Vacuum SA. Spośród największych producentów pomp w regionie WNP należy wymienić Moldovgidromash (Mołdawia), Bobrujski Zakład Budowy Maszyn (Białoruś), a także Erewańską Fabrykę Pomp (Armenia).
Poza producentami krajowymi, aktualny rosyjski rynek pomp jest w dużej części zdominowany przez producentów chińskich i WNP, a także ponad dwadzieścia dużych firm zagranicznych, w większości europejskich. Całkowity import odnośnie wszystkich rodzajów pomp do Rosji stanowi około 40% rynku jako całości, z większością importu obejmującą pompy do gospodarstw domowych i pompy pomocnicze (Rysunek 2). Wśród największych importerów znajdują się firmy Grundfos i Wilo, dostarczające duży zakres nowoczesnych pomp o najwyższej jakości (najdroższych).
Ciągle wzrastający poziom importu z Chin i Tajwanu, a także innych krajów azjatyckich to główna cecha rynku pomp w Rosji. Jednakże, pomimo dużej ilości, jakość importowanych chińskich produktów pozostawia wiele do życzenia. Poza autentycznymi, chińskimi markami pomp, występuje wiele podrobionych produktów znanych marek europejskich, wykonanych w Chinach, których jakość nie jest porównywalna z oryginałami. Pomimo wiodącej roli krajów azjatyckich pod względem wolumenów eksportu do Rosji (Rysunek 3), całkowita wartość ich eksportu pozostaje bardzo niska, w odróżnieniu do Niemiec i Danii.
W przypadku eksportu urządzeń pompowych wykonanych w Rosji, większość stanowią tradycyjnie dostarczane produkty do krajów WNP, a także Południowo-Wschodnia Azja. Spośród największych rynków na rosyjskie pompy należy wymienić Kazachstan, Ukrainę i Uzbekistan (Rysunek 4). Ostatni z wymienionych krajów wykazał znaczny wzrost pod względem zużycia pomp w ostatnich latach.
Pomimo szybkiego rozwoju regionalnego przemysłu pompowego zauważonego w ostatnich latach, problem dotyczący wysokiego stopnia pogorszenia stanu urządzeń pompowych jest w dalszym ciągu istotny. Ten trend jest w znacznym stopniu typowy dla krajów WNP, a także Rosji. Zgodnie z opiniami ekspertów w rosyjskim czasopiśmie branżowym Urządzenia Techniczne, część urządzeń pompowych, które należy wymienić waha się pomiędzy 25% a 70%. Ponadto, wielu producentów wykorzystuje tylko 75% ich możliwości produkcyjnych, podczas gdy w niektórych krajach wschodnioeuropejskich ta wartość wynosi poniżej 40%.
W odróżnieniu do krajów z Zachodu, większość krajów wschodnioeuropejskich nie posiada dobrze rozwiniętej legislacji krajowej w dziedzinie wydajności energii. Ponadto, globalna recesja, która dotkliwie uderzyła większość z nowych rynków, spowodowała zawieszenie wielu projektów odnoszących się do rozwoju nowych technologii w tej dziedzinie. Pomimo tego, zgodnie z analitykami Urządzeń Technicznych, zwiększona świadomość sprzężona ze wsparciem legislacyjnym poprawi podejście producentów wobec efektywności energii w przyszłości.
Rysunek 2 – Udział produktów krajowych i importowanych w rosyjskim rynku pomp
Rysunek 3 – Import pomp do Rosji (ilość urządzeń) w 2009 roku
Rysunek 4 – Eksport pomp z Rosji (ilość urządzeń) w 2009 roku
Innowacje
Rosnąca ilość producentów wschodnioeuropejskich zaczęła stosować poprzednio niedostępne technologie w takich dziedzinach jak odlewanie, tłoczenie, spawanie i powlekanie utwardzane. Pomimo recesji, producenci kontynuują prace nad wdrożeniem różnych innowacji w dziedzinie urządzeń technicznych poprzez zastosowanie materiałów polimerycznych, które zapewniają odporność na korozję i przedłużają okres użytkowania urządzeń, a także pracują nad rozwojem pierwszych pomp elektronicznych.
Ponadto, specjalnie zaprojektowane maszyny do obróbki plastycznej metali zostały wyprodukowane dla przemysłu, wliczając kompleksowe maszyny łączące procesy frezowania, wiercenia poprzecznego i licowania, szlifierki ze zmiennymi ustawieniami, które automatycznie formują stożkowe wały, a także automatyczne urządzenia zmieniające narzędzia, kontrolowane przez taśmy sterowane numerycznie lub oprogramowanie komputerowe. Działania odlewni dotyczące produkcji obudowy pomp i wykonywania rdzeni zostały ulepszone przy pomocy maszyn szybkiego cyklu, synchronizujących maszyn produkcyjnych i procesu niespiekalnego formowania, przy użyciu spoiwa żywicznego i katalizatora. Lepsze tolerancje zostały uzyskane dla komponentów poprzez wymianę drewnianych form i rdzeni na ceramiczne.
Vladimir Karakhanyan (Rysunek 5), prezes Rosyjskiego Stowarzyszenia Producentów Pomp (RPMA), powiedział, że „będąc członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Pomp (Europump), RPMA, a także wiodący krajowi producenci pomp mają dostęp do najnowszych rozwiązań w dziedzinie produkcji pomp, statystyk i dokumentów legislacyjnych, kontynuując w ten sposób poprawę jakości ich produktów”.
Poza tradycyjnymi rodzajami pomp, większość regionalnych producentów zwiększa swe czynności w sektorze pomp dla gospodarstw domowych, rozszerzając swoją ofertę o produkty takie jak pompy do basenów, pompy do kąpieli masujących, cylindrowe pompy elektryczne i pompy obiegowe o zmiennej prędkości, z których wszystkie były poprzednio importowane z zagranicy. Jednakże, udział produkcji tych rodzajów pomp (wliczając inne wiedzochłonne i skomplikowane rodzaje pomp, takie jak pompy do energii cieplnej i nuklearnej, a także pompy do wody gruntowej) pozostaje w dalszym ciągu nieznaczny.
Segmenty rynku
Dzięki ożywieniu głównych rynków towarowych powracających z recesji i ciągłemu rozwojowi przemysłu energetycznego w regionie, produkcja pomp przemysłowych pozostaje jedną z najbardziej profitowych dziedzin działalności dla wielu wiodących wschodnioeuropejskich producentów pomp (Rysunek 6). Wzrost koniunktury w wydobyciu ropy naftowej, który aktualnie ma miejsce w kilku krajach Europy Wschodniej, a w szczególności w Rosji, spowodował rozwój sektora pompowania ropy naftowej, a także pomp do wiercenia w błocie, gdzie Rosja stanowi największy rynek światowy pomp do ropy naftowej i wiertniczych, przyciągając wiele znanych międzynarodowych koncernów.
Rysunek 6 – Analiza produkcji pomp w rozbiciu na segmenty w Rosji w 2009 roku
- Oil pumps – pompy olejowe
- Deep-well pumps (water) - pompy głębinowy (woda)
- Household pumps - pompy do gospodarstw domowych
- Pumps for water consumption and disposal – pompy do użycia i utylizacji wody
- Energy pumps - pompy energetyczne
- Mining pumps - pompy górnicze
- Other - inne
Sektor ropy naftowej
W odróżnieniu do innych segmentów rynku, większość pomp do ropy naftowej stosowanych w Rosji jest produkowanych krajowo, a udział w tym rynku wyrobów importowanych nie przekracza 5%. Firma rosyjska Izhneftemash pozostaje aktualnie największym producentem pomp do ropy naftowej w Rosji i jest jedną z największych w całym regionie Europy Wschodniej. Spośród pozostałych, dużych dostawców tych pomp należy wymienić Reductor, Uraltransmash, PKNM i kilku innych.
W przypadku pomp do wiercenia w błocie, pompy tłokowe stanowią największą część tego rynku, pochłaniając dwie trzecie całości. Jednakże, udział droższych pomp nurnikowych zwiększył się również w ciągu ostatnich kilku lat, głównie ze względu na ich dużą niezawodność i inne czynniki. Zgodnie z oficjalnymi danymi zaprezentowanymi niedawno przez rosyjskie czasopismo branżowe Pompy, wiadomości rynkowe, od 2003 roku wschodnioeuropejski rynek pomp do wiercenia w błocie wykazywał stabilny wzrost. Jednakże, pogorszenie koniunktury miało silny negatywny wpływ na cały segment tego rynku.
Aktualnie zarówno segment pomp do ropy naftowej jaki i segment pomp do wiercenia w błocie są w większości zdominowane przez producentów lokalnych i regionalnych, którzy oferują duży zakres produktów po niższych cenach i w dobrej jakości (np. Rysunek 7) i są – w związku z tym – w stanie konkurować z producentami zagranicznymi, głównie z Chin i Tajwanu. Juri Koschienko, dyrektor naczelny NPO Gidromash, jednego z największych producentów pomp na Ukrainie (i części Hydraulicznych Maszyn i Systemów z Rosji), twierdzi, że pomimo konsekwencji recesji, większość regionalnych producentów pomp otrzymuje w dalszym ciągu zamówienia od dużych firm państwowych działających w sektorze ropy naftowej.
Rysunek 7 – Pompa odśrodkowa DNm firmy Gidromash, jeden z najnowszych produktów tej firmy
Ogrzewanie i inne sektory
W międzyczasie, popyt na pompy cieplne w tym regionie również wzrasta, w szczególności na okrągłe pompy cieplne i systemy pomp cieplnych, stosujące niskoprodukcyjne ciepło. Pasują one z łatwością do jakiegokolwiek rozwiązania projektowego i nie są z reguły związane z jakimikolwiek problemami dotyczącymi ich instalacji i działania. Pompy cieplne są w dużym zakresie stosowane w przemyśle budowlanym, w szczególności przy budowie domów na obszarach wiejskich.
Jednym z głównych trendów aktualnie zaobserwowanych w tym regionie jest rosnący popyt na pompy do gospodarstw domowych, spowodowany przez niedawny wzrost koniunktury w przemyśle budowlanym i, w szczególności, budownictwie podmiejskim, które tradycyjnie wymaga instalacji systemu dystrybucji wody, utylizacji wody i innych systemów (Rysunek 8).
Spośród innych ważnych rynków obsługiwanych przez przemysł produkcji pomp w regionie, należy wymienić przemysł stalowy i chemiczny.
Rysunek 8 – Odśrodkowa pompa wodna CN firmy Gidromash, ciesząca się znacznym zainteresowaniem ze strony rynku wschodnioeuropejskiego
Ekspansja zagraniczna
Od 2000 roku poziom konkurencji na wschodnioeuropejskim rynku urządzeń pompowych zintensyfikował się ze względu na ekspansję zagranicznych producentów. Według niektórych szacunków, import pomp do Regionu wschodnioeuropejskiego z krajów zachodnich w ciągu ostatnich dziesięciu lat zwiększył się od czterech do pięciu razy pod względem wartości w niektórych segmentach (w szczególności pomp do gospodarstw domowych).
Dla przykładu, w Polsce, pomimo tego, że silny wzrost lokalnej produkcji dla wszystkich grup towarowych prześcignął wzrost w lokalnym zapotrzebowaniu, kraj ten pozostaje importerem netto, zgodnie z Polskim Stowarzyszeniem Producentów Pomp. Podczas następnych kilku lat, spodziewany jest wzrost popytu przemysłu na rury i urządzenia technologiczne w Polsce, w wyniku pewnych głównych trendów w tym kraju. Sektory takie jak woda, ścieki i HVAC (ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja) są dyktowane cenami, odczuwając skutki napływu produktów o niskiej jakości z Indii i Chin. W związku z tym, że większość polskich producentów pomp posiada oferty nakładające się na siebie, kluczowym czynnikiem rozróżniającym jest cena. Firmy są pod presją oferowania konkurencyjnych cen, mając również do czynienia z naciskiem na jakość, gdzie użytkownicy końcowi żądają produktów o wysokiej jakości po niskich cenach.
Ostatnio wprowadzona polityka cenowa przez pewnych regionalnych producentów pomp w konsekwencji recesji – w celu skompensowania spadku produkcji poprzez podniesienie cen na ich produkty – zmieniła czynności marketingowe producentów zagranicznych takich jak Grundfos, Calpeda, Nocchi, DAB, Pedrollo, Wilo, Hydro-Vacuum, Siemens, Samsung Techwin, Finder Pompe, Odesse Pumpen-und Motorenfabrik GmbH, Kaeser Kompressoren, J. Helmke & Co, Compressor Valve Engineering i kilku innych.
Zamiast ustanawiania sieci dealerskich, co stanowiło normę w przeszłości, aktualna ekspansja na wschodnioeuropejski rynek pomp przez większych zachodnich producentów ma miejsce poprzez otwieranie ich własnych biur, jednostek zależnych i zakładów produkcyjnych.
